Συνθετικά ανθρώπινα έμβρυα – Ιατρικό θαύμα ή απειλή για την ανθρωπότητα;.. Στη φλέβα του Προμηθέα και του Φρανκενστάιν, η ανθρώπινη ύβρις πιέζει για άλλη μια φορά τα όρια της φύσης, χτυπώντας τη μύτη μας στο θείο. Ένα ωστικό κύμα ανησυχίας έχει κατακλύσει την επιστημονική κοινότητα καθώς αποκαλύφθηκε ότι οι επιστήμονες έχουν δημιουργήσει συνθετικά ανθρώπινα έμβρυα χρησιμοποιώντας εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα. Μια πρωτόγνωρη ανακάλυψη, όπως αυτή που δεν έχουμε ξαναδεί, που ξεπερνά την ανάγκη για τον λεπτό χορό των ωαρίων ή του σπέρματος.
Ο σκοπός;
Να ρίξει φως στα μυστήρια των γενετικών διαταραχών και στα βιολογικά αίτια των επαναλαμβανόμενων αποβολών. Αλλά, τολμώ να ρωτήσω, είμαστε προετοιμασμένοι για ό,τι άλλο μπορεί να προκύψει από αυτό το Κουτί της Πανδώρας;
Η καθηγήτρια Magdalena Żernicka-Goetz, ένα όνομα τόσο επιφανές όσο και εκνευριστικό, παρέδωσε τα πρωτοποριακά νέα σε μια πρόσφατη συνάντηση της Διεθνούς Εταιρείας για την Έρευνα Βλαστοκυττάρων στη Βοστώνη. « Μπορούμε να δημιουργήσουμε μοντέλα που μοιάζουν με ανθρώπους έμβρυα με τον επαναπρογραμματισμό [εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων] », δήλωσε, μη συνειδητοποιώντας ίσως το βαθύ ηθικό τέλμα που προκάλεσαν τα λόγια της.
Αυτή η αποκάλυψη, αν και εντυπωσιακή, αφήνει μια πικρή επίγευση. Αυτή η πράξη δημιουργίας θα αναδιαμορφώσει την έννοια του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος; Αυτές οι μορφές ζωής που έχουν αναπτυχθεί στο εργαστήριο, από τώρα, πέφτουν σε μια νομοθετική γη του κανενός, ούτε πλήρως ανθρώπινο ούτε εξ ολοκλήρου τεχνητό.
Στη βρεφική τους ηλικία, αυτές οι δομές δεν έχουν καρδιά που χτυπά ή την αρχή ενός εγκεφάλου, αλλά περιλαμβάνουν κύτταρα που τυπικά θα συνέχιζαν να σχηματίζουν τον πλακούντα, τον κρόκο και το ίδιο το έμβρυο. Αρκετά εκπληκτικό! Ωστόσο, ο νόμος παραμένει θλιβερά κακώς προετοιμασμένος, ένας αφελής Luddite που κοντράρεται ενάντια στην αδυσώπητη πορεία της επιστήμης.
Τα κίνητρα πίσω από αυτό το μνημειώδες επιστημονικό εγχείρημα είναι φαινομενικά ευγενή. Η πρόθεση είναι να τεμαχιστεί η αινιγματική περίοδος ανάπτυξης του « μαύρου κουτιού », η λεγόμενη επειδή οι επιστήμονες επιτρέπεται να καλλιεργούν έμβρυα στο εργαστήριο μόνο μέχρι το νόμιμο όριο των 14 ημερών. Αλλά ποιος θα πει πού θα τραβηχτεί η γραμμή μετά, όταν έχουμε ήδη πετάξει το βιβλίο κανόνων στους ανέμους;
Ο Robin Lovell-Badge, επικεφαλής της βιολογίας βλαστοκυττάρων και της αναπτυξιακής γενετικής στο Ινστιτούτο Francis Crick στο Λονδίνο, διευκρίνισε περαιτέρω αυτό το εγχείρημα. « Η ιδέα είναι ότι εάν μοντελοποιήσετε πραγματικά την κανονική ανθρώπινη εμβρυϊκή ανάπτυξη χρησιμοποιώντας βλαστοκύτταρα, μπορείτε να αποκτήσετε πολλές πληροφορίες για το πώς ξεκινάμε την ανάπτυξη, τι μπορεί να πάει στραβά, χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιήσετε πρώιμα έμβρυα για έρευνα» . Ένα παρηγορητικό συναίσθημα ίσως, αλλά με ποιο κόστος;
Αυτό το επιστημονικό άλμα δεν είναι χωρίς προηγούμενο. Προηγουμένως, η ομάδα του Żernicka-Goetz, μαζί με τους αντιπάλους τους στο Ινστιτούτο Weizmann στο Ισραήλ, κατάφεραν να πείσουν βλαστοκύτταρα από ποντίκια σε πρώιμες δομές που μοιάζουν με έμβρυο με εντερικό σωλήνα, τις απαρχές ενός εγκεφάλου. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μας δόθηκε ένα πρελούδιο για αυτό το εκπληκτικό νέο κεφάλαιο.
Ωστόσο, το μέλλον παραμένει θολό.
Είναι παράνομο να εμπλουτίζονται αυτά τα συνθετικά έμβρυα στη μήτρα ενός ασθενούς και το ερώτημα παραμένει αν αυτές οι δομές μπορούν να ωριμάσουν πέρα από τα πρώτα στάδια ανάπτυξης. Αυτή η αβεβαιότητα από μόνη της είναι αρκετή για να γεννήσει φόβο και καχυποψία.
Επιπλέον, τα συνθετικά έμβρυα που δημιουργήθηκαν από κύτταρα ποντικού αναφέρθηκαν ότι φαίνονται σχεδόν πανομοιότυπα με τα φυσικά έμβρυα. Ωστόσο, όταν τοποθετήθηκαν στις μήτρες θηλυκών ποντικών, απέτυχαν να εξελιχθούν σε ζωντανά ζώα. Ομοίως, σε ένα ανατριχιαστικό πείραμα, ερευνητές στην Κίνα δημιούργησαν συνθετικά έμβρυα από κύτταρα πιθήκου. Μερικοί που εμφυτεύτηκαν σε ενήλικες πιθήκους έδειξαν αρχικά σημάδια εγκυμοσύνης αλλά απέτυχαν να αναπτυχθούν πέρα από μερικές ημέρες.
Λοιπόν, ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός αυτών των συνθετικών οντοτήτων;
Είναι απλώς για την προώθηση της επιστήμης και της γνώσης ή θα μπορούσε να είναι προάγγελος ενός πιο απαίσιου στόχου; Η δημιουργία τους εξυπηρετεί το ευρύτερο καλό ή μόνο φουντώνει τις φλόγες της περιέργειάς μας, βάζοντάς μας σε ένα επικίνδυνο μονοπάτι από το οποίο δεν υπάρχει επιστροφή;
Ενώ ο κόσμος της επιστήμης θαυμάζει αυτό το εξαιρετικό επίτευγμα, δεν μπορεί κανείς να τον αγνοήσει πολύ πραγματικό και απτό τρόμο που σέρνεται στη συλλογική μας συνείδηση. Το χάσμα ανάμεσα στο τι μπορεί να επιτύχει η επιστήμη και στο τι πρέπει να διευρύνει με ανησυχητικό ρυθμό, μας αφήνει στο πέρασμά του, να παλεύουμε με ηθικά και νομικά αινίγματα.
Αυτή είναι η εποχή που ζούμε, όπου τα όρια της ζωής και της τεχνητής θολώνουν, όπου η επιστημονική φαντασία γίνεται πραγματικότητα.
Το ερώτημα τώρα είναι, είμαστε έτοιμοι για αυτό που θα ακολουθήσει, ή είμαστε απλώς παιδιά που παίζουν με τη φωτιά, αγνοώντας την κόλαση που μπορεί να ανάψουμε; Όπως επισημαίνει σωστά ο Lovell-Badge, «Είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί. Θα είναι δύσκολο να πούμε αν υπάρχει κάποιο εγγενές πρόβλημα μαζί τους ή αν είναι απλώς τεχνικό». Ίσως, ο χρόνος θα δείξει.
Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι το εξής: Στεκόμαστε στον γκρεμό ενός γενναίου νέου κόσμου, κοιτάζοντας στην άβυσσο του αγνώστου. Αυτή η πρόσφατη εξέλιξη καθιστά επιτακτικό το αίτημα για ισχυρότερη νομοθεσία. Η επιστήμη μπορεί να είναι έτοιμη να προχωρήσει, αλλά το ερώτημα είναι, είμαστε εμείς;