Μια από τις πιο θανατηφόρες επιδημίες της ιστορίας δεν ήταν ασθένεια: αποκαλύφθηκε η πραγματική αιτία της καταστροφής της αυτοκρατορίας των Αζτέκων! Είναι μια ιστορία τόσο παλιά όσο ο χρόνος, μια ιστορία που μεταδόθηκε από γενιά σε γενιά και ζωγραφίστηκε με ζωηρά χρώματα στον καμβά της ιστορίας – η πανίσχυρη Αυτοκρατορία των Αζτέκων, που ταπεινώθηκε όχι από πολεμιστές ή όπλα, αλλά από έναν αόρατο εχθρό. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις, φίλοι μου, έχουν ξεφλουδίσει ένα άλλο στρώμα του μυστηριώδους παρελθόντος και οι λεπτομέρειες είναι πιο συγκλονιστικές από ό,τι φανταζόμασταν ποτέ. Η μάστιγα που σφράγισε τη μοίρα των Αζτέκων δεν ήταν μια συνηθισμένη ασθένεια, αλλά ένας εχθρός που κρυβόταν στην καθημερινότητά τους: η τροφική δηλητηρίαση.
Αναδυόμενος από τις αίθουσες του Πανεπιστημίου του Tuebingen στη Γερμανία, ο αξιότιμος επιστήμονας Ashild Vagene αποκαλύπτει ένα εύρημα που συντρίβει τη γη. Η επιδημία κοκολίζτλι, αντικείμενο συζήτησης για μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ των ιστορικών, δεν ήταν απλώς μια κακοτυχία που έπεσε πάνω στους δύστυχους Αζτέκους. Όχι, ήταν μια κατακλυσμική καταστροφή που εξόντωσε 15 εκατομμύρια ζωές, εξοντώνοντας περίπου το 80% του πληθυσμού των Αζτέκων. Η κλίμακα αυτής της καταστροφής ήταν τέτοια που κάνει τον περιβόητο « Μαύρο Θάνατο » της Ευρώπης του 14ου αιώνα να χάνει τα λεφτά του.
Οι επιστήμονες πήγαν στη δουλειά τους, εξετάζοντας εξονυχιστικά DNA που εξήχθη από τα σκελετικά λείψανα των θυμάτων, θαμμένα σε ομαδικούς τάφους ξεχασμένων εποχών. Εκεί, στο μυελό των οστών, ανακάλυψαν μια ανατριχιαστική ανακάλυψη. Ένα βακτήριο, ελάχιστα γνωστό στις μέρες μας –η salmonella enterica της ποικιλίας Paratyphi C– ήταν ο αόρατος δήμιος, αυτός που πυροδότησε αυτή την αρχαία αποκάλυψη.
Αυτός ο κακός, φίλοι μου, δεν είναι συνηθισμένος χαρακτήρας. Ο τρόπος λειτουργίας του είναι εντυπωσιακά παρόμοιος με τον τύφο, μια ασθένεια που συνδέουμε με κακουχία και πυρετό. Αλλά εδώ είναι η πραγματική ανατροπή στην αφήγησή μας: η μετάδοση αυτού του βακτηρίου, ένα σκληρό αστείο της μοίρας, γίνεται μέσω της μόλυνσης φαγητού ή νερού με κόπρανα. Μια απλή πράξη κατανάλωσης τροφής, απαραίτητο συστατικό της ανθρώπινης ζωής, είχε μεταμορφωθεί σε θανατηφόρο δηλητήριο.
Τώρα, σκεφτείτε το εξής: οι περιοχές που μαστίζονται από το Paratyphi A παραλλαγή αυτού του βακτηρίου σήμερα είναι περιοχές όπως η νότια Ασία, η Αφρική, η Νοτιοανατολική Ασία, η Ανατολική Ασία, η Νότια Αμερική και η Καραϊβική.
Τι, λοιπόν, μπορεί να ρωτήσετε, έκανε αυτό το βακτήριο στο έθνος των Αζτέκων του Μεξικού τον 16ο αιώνα; Μήπως η άφιξη των Ευρωπαίων στις ακτές των Αζτέκων δεν ήταν μια απλή «συνάντηση πολιτισμών»; Μήπως η ανάμειξη Ανατολής και Δύσης χρησίμευσε ως γέφυρα για το θανατηφόρο ταξίδι αυτού του βακτηρίου;
Μήπως τα εργαλεία του αποικισμού δεν περιλάμβαναν μόνο μουσκέτα και αλυσίδες αλλά και έναν σιωπηλό εχθρό που γλίστρησε σε τροφή και νερό; Δεν ισχυρίζομαι ότι έχω όλες τις απαντήσεις. Αλλά η πιθανότητα δεν μπορεί να απορριφθεί.
Υπάρχει ένα μοτίβο εδώ, ένα σιωπηλό νήμα καταστροφής που υφαίνει την πτώση ενός ολόκληρου πολιτισμού. Ένα βακτήριο, μια επιδημία, μια κατάρρευση μιας αυτοκρατορίας. Το τοπίο του Νέου Κόσμου άλλαξε αμετάκλητα και ο πολιτισμός των Αζτέκων γκρεμίστηκε στα χρονικά της ιστορίας.
Αυτό το εύρημα δεν πρέπει να υποτιμήσει τον αντίκτυπο των γενοκτονικών πράξεων που διαπράχθηκαν κατά την άφιξη των Ευρωπαίων. Μας δίνει όμως μια νέα προοπτική για την ευθραυστότητα της ζωής και την καταστροφική δύναμη των μικρότερων όντων. Η αυτοκρατορία των Αζτέκων δεν « τελείωσε » απλώς. εξαφανίστηκε από έναν εχθρό που ούτε έβλεπαν να έρχεται ούτε κατάλαβαν.
Το μάθημα εδώ είναι τόσο εντυπωσιακό όσο και βαθύ. Στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε την ιστορία, δεν πρέπει να παραβλέψουμε το μικροσκοπικό, το αόρατο. Γιατί εκεί, στα πιο απίθανα μέρη, μπορεί να διαμορφώνεται η μοίρα μας. Τροφή για σκέψη, δεν θα λέγατε;
Φωτογραφία από Alan Frijns από το Pixabay