ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ’40 ΜΑΣ ΦΕΡΝΕΙ ΜΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΠΟΥ ΛΙΓΟΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ.. Μια πληροφορία που θεωρούμε εξαιρετικά σημαντική.. Οι μάχες του ’40 που αναζωπύρωσαν την ελληνική φλόγα, δεν δόθηκαν μόνο στο μέτωπο, αλλά δόθηκαν και στα υπόγεια των Μουσείων της χώρας, όταν οι στρατιώτες του πολιτισμού συσκεύαζαν, με χειρουργική ακρίβεια, τους θησαυρούς της εθνικής μας κληρονομιάς, για να τους εναποθέσουν στα σπλάχνα της Γης και να τους διαφυλάξουν για τις μελλοντικές γενιές.
Από τον Νοέμβριο 1940 και για τους επόμενους έξι μήνες, στα Μουσεία της χώρας μας εξελίχθηκε μια υπεράνθρωπη προσπάθεια απόκρυψης και σωτηρίας των αρχαιολογικών μας θησαυρών. Οι εργασίες ξεκινούσαν καθημερινά, πριν το χάραμα και τελείωναν αργά το βράδυ. Ο αγώνας ήταν εξαιρετικά δύσκολος, αφού η γερμανική εισβολή πλησίαζε και το άγχος κάτω από το οποίο διενεργούνταν οι εργασίες ήταν απερίγραπτο. Όμως το αποτέλεσμα ήταν μεγαλειώδες!
Όταν οι γερμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Αθήνα, αμέσως την επόμενη ημέρα κατευθύνθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου με μεγάλη έκπληξη διαπίστωσαν ότι τα πολύτιμα εκθέματα έλειπαν! Στις επίμονες και απειλητικές ερωτήσεις των Γερμανών για το πού βρίσκονται οι αρχαιότητες, οι φύλακες απαντούσαν:
“Εκεί που ανήκουν, δηλαδή στην Γη!”
Και έλεγαν την αλήθεια… Η κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά είχε καταφέρει να διαφυλάξει και να διασώσει την κληρονομιά του Έθνους των Ελλήνων!
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΥΨΗΣ
Στις 11 Νοεμβρίου του 1940 ο Υφυπουργός του Υπουργείου Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας Νικόλαος Σπέντζας απέστειλε εγκύκλιο με τίτλο: «Γενικαί τεχνικαί οδηγίαι διά την προστασίαν των αρχαίων των διαφόρων Μουσείων από τους εναερίους κινδύνους».
Τότε, με υπουργική απόφαση δημιουργήθηκε η Επιτροπή Απόκρυψης και Ασφάλισης των Εκθεμάτων, επικεφαλής της οποίας τέθηκαν τρεις Αρεοπαγίτες.
Η εγκύκλιος περιελάβανε ακριβείς οδηγίες για την διασφάλιση των αρχαιοτήτων. Ο τρόπος απόκρυψης που είχε υποδείξει το Υπουργείο ήταν, είτε η τοποθέτηση σε ξύλινα κιβώτια στους υπόγειους χώρους των Μουσείων, που θα γέμιζαν μέχρι την οροφή με άμμο, για να αντέξουν το βάρος και τις ισχυρές δονήσεις σε περίπτωση βομβαρδισμού, είτε η κατάχωση σε ορύγματα στο δάπεδο των αιθουσών των Μουσείων ή σε υπόγειους και προαύλιους χώρους δημόσιων ιδρυμάτων, καλυπτόμενα με άμμο ή χώμα και επικαλυπτόμενα από οπλισμένο σκυρόδεμα.
Τα πολύτιμα εκθέματα αποθηκεύτηκαν με ανάλογο τρόπο, ώστε να είναι απόλυτα προστατευμένα από ενδεχόμενη καταστροφή. Τα χρυσά εκθέματα του μουσείου παραδόθηκαν, σε ξύλινα κιβώτια, μαζί με τα βιβλία καταγραφής και τεκμηρίωσης των αρχαιοτήτων, στο κεντρικό κατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος. Ενώ, σάκκοι με άμμο είχαν τοποθετηθεί στους εξωτερικούς τοίχους και αυλές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για προφύλαξη από βομβαρδισμούς.
Για την κάθοδο των αγαλμάτων στα ορύγματα χρησιμοποιήθηκαν αυτοσχέδιοι ξύλινοι γερανοί, τους οποίους χειρίζονταν οι τεχνίτες του Μουσείου. Η φύλαξη των γλυπτών μέσα στα ορύγματα γινόταν ανάλογα με το μέγεθος και τη σημασία του καθενός. Τα μεγαλύτερα από αυτά παρατάσσονταν όρθια σε βαθιά ορύγματα που είχαν ανοιχτεί στα δάπεδα των βόρειων αιθουσών του μουσείου. Η απόκρυψη του Κούρου του Σουνίου έγινε σε όρυγμα μπροστά από το βάθρο του.
Τα αγάλματα και όλα τα εκθέματα των Μουσείων μας παρέμειναν προστατευμένα στα βάθη της Γης, για αρκετό διάστημα μετά την λήξη της κατοχής. Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η ανασυρσή τους ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1946… Είχαν διατηρηθεί άψογα και ήταν όλα σε άριστη κατάσταση!
Το ότι οι Αρχαιολογικοί θησαυροί των Ελλήνων, μετά την γερμανική λαίλαπα, παρέμειναν ανέπαφοι, αλλά και στην χώρα όπου γεννήθηκαν, είναι ΑΘΛΟΣ που οφείλεται, τόσο στην πρόνοια και μεθοδικότητα της κυβέρνησης του Ιωάννη Μεταξά, όσο και στο ψυχικό σθένος που στήριξε την επαγγελματική δεινότητα των επιστημόνων, των τεχνιτών και των εργατών που συμμετείχαν σ’ αυτό το Τιτάνιο Έργο Σωτηρίας.
Η ΕΛΛΑΣ ΕΥΓΝΩΜΟΝΕΙ ΤΟΥΣ ΣΩΤΗΡΕΣ ΤΩΝ ΘΗΣΑΥΡΩΝ ΤΗΣ!
Επιμέλεια Στίλβη Μ.Μ.