Φασμαφοβία: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται..
Το μεταφυσικό, ανέκαθεν ενέπνεε έναν φόβο. Τι είναι όμως εκείνο που πυροδοτεί μία κατάσταση που αποκαλείται «φασμαφοβία» ;
γράφει ο Καταχανάς (Γ. Μεταξάς)
Ο άνθρωπος είχε ανέκαθεν ένα φόβο για το άγνωστο. Κυρίως για όσα δεν μπορεί να εξηγήσει με τη λογική του. Το μεταφυσικό είναι μία περίπτωση που ενώ «κεντρίζει» πολλούς, ελάχιστοι μπορούν να το εξηγήσουν. Πολλοί όμως, το φοβούνται. Αυτός ο φόβος για τα φαντάσματα, τη μόρα, τους μάγους, τις μάγισσες και γενικά τα μεταφυσικά φαινόμενα, αποκαλείται φασμαφοβία.
Η φασμαφοβία, είναι μία ιδιαίτερα περίπλοκη περίπτωση φοβίας, που επηρεάζει τους ανθρώπους είτε με τη σκέψη και μόνο ότι υπάρχουν φαντάσματα είτε ακόμη και με μία ταινία που θα τύχει να δουν. Κι είναι περίπλοκη γιατί εμφανίζεται τόσο σε άτομα που κάποια στιγμή βρέθηκαν αντιμέτωπα με το μεταφυσικό, όσο και σε άτομα που ουδέποτε είχαν κάποια εμπλοκή με αυτό. Το να βρέθηκε κάποιος αντιμέτωπος με ένα μεταφυσικό φαινόμενο κι έκτοτε ν’ απέκτησε φοβία γι’ αυτό, είναι κάτι που εξηγείται με τη λογική. Αυτό που δεν εξηγείται ωστόσο, είναι το πώς γίνεται κι άνθρωποι που ουδέποτε είχαν επαφή με το μεταφυσικό να έχουν φοβία.
Πριν συνεχίσω, επιτρέψτε μου να σας ενημερώσω ότι σε αυτό το άρθρο θα καταθέσω τόσο την επίσημη επιστημονική θέση, όσο και τις προσωπικές μου παρατηρήσεις πάνω στο συγκεκριμένο φαινόμενο, καθώς έχω γνωρίσει άτομα με διαφορετικού τύπου φασμαφοβίας που μέσα από τις συζητήσεις μου μαζί τους έβγαλα κάποια συμπεράσματα.
Συμπτώματα φασμαφοβίας
Αν και υπάρχουν διάφοροι τύποι φασμαφοβίας οι οποίοι παρουσιάζουν κάποιες διαφοροποιήσεις στη συμπτωματολογία τους, σε ένα πιο γενικό πλαίσιο τα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι:
- Ανησυχία
- Κρίσεις πανικού
- Δυσκολία στον ύπνο
- Φόβο στο να μείνει κάποιος μόνος του (αυτοφοβία)
- Άγχος
- Δυσφορία
- Αποφυγή σκοτεινών σημείων στο σπίτι (ντουλάπα, σκοτεινά δωμάτια κλπ)
- Δημιουργία ή ανάκληση τρομακτικών εικόνων στο μυαλό
Η συμπτωματολογία αυτή, έχει πολλές ομοιότητες με άλλου είδους φοβίες, όπως η αραχνοφοβία (φόβος για τις αράχνες), η υδροφοβία (φόβος για το νερό) κοκ. Σαν αποτέλεσμα, η φασμαφοβία εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της ψυχοπαθολογίας, αλλά με μία ιδιαιτερότητα: τη φοβία για κάτι το μη φυσικό. Αυτό σημαίνει ότι η καταπολέμησή της είναι εξαιρετικά δύσκολη. Πολλώ δε μάλλον όταν το σύνολο του επιστημονικού κόσμου αρνείται την ύπαρξη των μεταφυσικών φαινομένων. Κι εδώ τίθεται ένα θεμελιώδες ερώτημα: «Πώς μπορεί ένας ψυχολόγος ή ένας ψυχίατρος που δεν πιστεύει στην ύπαρξη των μεταφυσικών φαινομένων να θεραπεύσει έναν ασθενή με φασμαφοβία;»
Η απάντηση είναι πολύ απλή: δεν μπορεί. Η πρόχειρη λύση που προτείνει η Big Pharma (αγχολυτικά, ψυχοφάρμακα κλπ), μόνο λύση δε δίνει. Η καταστολή, δεν αποτελεί θεραπεία. Η προσέγγιση ενός τέτοιου ασθενούς, απαιτεί προσεκτική τακτική και στρατηγική. Το να πείσεις κάποιον με φασμαφοβία ότι οι φόβοι του είναι ανυπόστατοι, θα φέρει ένα ολέθριο αποτέλεσμα.
Προσωπικές διαπιστώσεις
Ασχολούμενος επί 35 συναπτά έτη με το μεταφυσικό, συνάντησα ανθρώπους που έχουν διαφορετικά είδη φασμαφοβίας. Αυτό, μου προξένησε το ενδιαφέρον και ασχολήθηκα με το φαινόμενο ερευνητικά. Συνειδητοποίησα πως ενώ η επιστήμη αντιμετωπίζει τη φασμαφοβία ως μία ενιαία φοβία, στην πραγματικότητα υπάρχουν διαχωρισμοί που αξίζουν περεταίρω μελέτης.
Ένα από τα άτομα που συνάντησα, είχε φόβο για το μεταφυσικό γενικά. Και μόνο η αναφορά μίας λέξης που είχε σχέση με το μεταφυσικό (π.χ. φάντασμα, ή δαίμονας, ή μόρα κοκ), ήταν ικανή να του δημιουργήσει κρίση πανικού, τρόμο κι αποστροφή. Σε συζήτησή μου μαζί του μου αποκάλυψε ότι ουδέποτε είχε έρθει σε επαφή με κάτι το μεταφυσικό. Όταν το ρώτησα για ποιο λόγο φοβάται κάτι το οποίο ποτέ του δε συνάντησε, η απάντησή του ήταν: «Δεν ξέρω…»
Μία άλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση, αφορά ένα άτομο που ενώ δεν έχει πρόβλημα να συζητάει το μεταφυσικό κατά τη διάρκεια της ημέρας, από τη στιγμή που θα δύσει ο ήλιος και μετά αποφεύγει οποιαδήποτε τέτοια συζήτηση και δεν μπορεί να δει θρίλερ, ειδικά όταν είναι μόνο του. Το άτομο αυτό, έχει έρθει πολλές φορές σε επαφή με το μεταφυσικό και το αντιμετώπισε αρκετά ψύχραιμα και κάποιες φορές με είχε καλέσει κατά τη διάρκεια της νύχτας να πάω σπίτι του να «διώξω» τα αίτια του μεταφυσικού.
Μία άλλη περίπτωση που συνάντησα, ήταν ενός ατόμου που ενώ δεν πίστευε στο μεταφυσικό, όταν παρουσιάστηκε ξαφνικά στο σπίτι του φαινόμενο poltergeist (θορυβοποιό πνεύμα) απέκτησε γενική φασμαφοβία σε τρομακτικό βαθμό, που το οδήγησε να αλλάξει κατοικία αλλά και να μην αισθάνεται ασφαλές πουθενά.
Μία άλλη περίπτωση ήταν ενός ατόμου που ενώ δεν είχε κανέναν απολύτως φόβο για το μεταφυσικό, είχε ιδιαίτερη φοβία για τη μαγεία. Αυτό ήταν αποτέλεσμα μιας περίπτωσης συγγενικού του προσώπου που είχε προσβληθεί από μαγεία. Η φοβία του ήταν τέτοια που ένοιωθε ότι κάποιος του είχε κάνει μάγια. Τέτοια περίπτωση βέβαια δεν υφίστατο, αλλά ο τρόμος του ήταν πραγματικά μεγάλος.
Εννοείται ότι έχω συναντήσει κι άλλα είδη φασμαφοβίας, που αν τα καταγράψω, θα χρειαστούμε αρκετό χώρο. Πιστεύω όμως ότι τα παραπάνω παραδείγματα είναι αρκετά ώστε να σας δώσουν μία εικόνα των βαθμίδων της συγκεκριμένης φοβίας.
Εκείνο που εντόπισα ως κοινό σημείο όλων, είναι η σχέση που έχουν τα φασμαφοβικά άτομα με το θάνατο. Όσο πιο πολύ ένα άτομο φοβάται το θάνατο, τόσο πιο μεγάλη είναι η πιθανότητα της φασμαφοβίας. Κι όχι μόνο η πιθανότητα καθ’ εαυτή, αλλά και το είδος. Για παράδειγμα, στην πρώτη περίπτωση, το συγκεκριμένο άτομο έτρεμε το θάνατο κυριολεκτικά. Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση, το άτομο ναι μεν φοβάται το θάνατο, αλλά όχι έντονα. Θα λέγαμε ότι έχει συνυφαστεί με την ιδέα του θανάτου, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν το ανησυχεί ως σκέψη.
Στην τρίτη περίπτωση, ο φόβος του θανάτου ήταν έντονος μεν, αλλά κάπου στο ενδιάμεσο μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης περίπτωσης. Στην τέταρτη περίπτωση, πριν εμφανιστεί η φασμαφοβία, το άτομο ανησυχούσε στην ιδέα του θανάτου. Όταν όμως υπέστη τη φασμαφοβία, άρχισε να τρέμει το θάνατο όλο και περισσότερο.
Αυτές οι διαπιστώσεις μου δείχνουν ότι το υποσυνείδητό μας έχει συνδέσει με μεταφυσικό με το θάνατο. Καθώς αυτή η σύνδεση έχει μία λογική βάση κατά τη γνώμη μου, πιστεύω ότι η αντιμετώπιση ενός φασμαφοβικού ατόμου θα πρέπει να ξεκινάει από εκεί. Δηλαδή την εξοικείωση με το αναπόφευκτο βιολογικό τέλος που αποκαλείται «θάνατος» . Πιστεύω πως όσο μεγαλύτερη είναι η εξοικείωση με το θάνατο, τόσο μικρότερη θα είναι η φασμαφοβία. Κι αυτό, το κρίνω κι από τον εαυτό μου, αλλά και από άλλους που δεν έχουν φασμαφοβία κι ασχολούνται με το μεταφυσικό.
Προσωπικά, ο θάνατος μου είναι αδιάφορος. Αφού δεν μπορώ ν’ αλλάξω το αναπόφευκτο, για ποιον λόγο να με τρομάζει; Και – πιστέψτε με – το μόνο που δε θέλω είναι να είμαι αθάνατος. Δε φοβάμαι το θάνατο, αλλά και δεν τον προκαλώ. Και πιστεύω ότι αυτός είναι ο βασικός λόγος που δε με τρομάζει το μεταφυσικό. Έχοντας συζητήσει και με άλλους ερευνητές του μεταφυσικού, διεπίστωσα ότι κάποιοι από αυτούς έχουν την ίδια στάση.
Η επιστημονική θέση για τη φασμαφοβία
Όπως προανέφερα, η επιστήμη της ψυχιατρικής αντιμετωπίζει τη φασμαφοβία ως μία ακόμη ψυχική ασθένεια η οποία αναγνωρίζεται από το «Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών» (DSM-5) , το εργαλείο που χρησιμοποιείται από γιατρούς και άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας για τη διάγνωση παθήσεων ψυχικής υγείας. Σε μερικές περιπτώσεις η φασμαφοβία μπορεί να διαγνωσθεί ως «συγκεκριμένη φοβία» αρκεί να συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις:
- Ο φόβος πρέπει να είναι επίμονος και υπερβολικός, οδηγώντας είτε σε αποφυγή είτε σε ακραία αγωνία.
- Ο φόβος πρέπει επίσης να είναι περιοριστικός για τη ζωή και να επηρεάζει την ικανότητα του ατόμου να λειτουργεί σε τομείς της ζωής, όπως το σχολείο ή η εργασία.
- Τα συμπτώματα πρέπει να υπάρχουν για έξι μήνες ή περισσότερο και δεν πρέπει να προκαλούνται από άλλη διαταραχή ή πάθηση.
Η επίσημη επιστημονική θέση είναι πως το μεταφυσικό «δεν έχει αποδειχτεί» κι ως εκ τούτου η φασμαφοβία αποτελεί μία ακραία περίπτωση φοβίας. Κι ενώ αποδέχεται τη σύνδεση με τη θανατοφοβία (το φόβο του θανάτου), κατατάσσει τη φασμαφοβία στις σχιζοτυπικές φοβίες, εξομοιώνοντάς την κατά κάποιο τρόπο με τη σχιζοφρένεια. Θεωρεί επίσης ότι η φασμαφοβία συνδέεται με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, κάτι το οποίο δεν αποτελεί απόλυτα έναν συνδετικό κρίκο, αφού η φασμαφοβία δε γνωρίζει θρησκευτικά σύνορα και εντοπίζεται σε όλους τους πολιτισμούς, ασχέτως θρησκείας. Μοιάζει σα να θέλει η επίσημη επιστήμη να «εξορκίσει» τη φασμαφοβία «εξορκίζοντας» τη θρησκεία. Πιθανόν να θεωρεί ότι η αθεΐα… «σώζει» από τη φασμαφοβία…
Επιστημονική αντιμετώπιση της φασμαφοβίας
Δεδομένου, όπως ανέφερα παραπάνω, η φασμαφοβία εντάσσεται τις ψυχικές ασθένειες σύμφωνα με την επιστήμη της ψυχικής υγείας, οι τρόποι αντιμετώπισης συνίσταται στο… «κουκούλωμα» των συμπτωμάτων. Αυτό επιτυγχάνεται με αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά φάρμακα αλλά και με την κλασσική γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT). Με λίγα λόγια, με την κλασσική μέθοδο της καταστολής του ατόμου. Επίσης, συνιστούν ψυχολογική υποστήριξη και παρακολούθηση από ψυχολόγο ή ψυχίατρο, γεγονός που μας επαναφέρει στο αρχικό μας ερώτημα: «πώς γίνεται κάποιος που δεν πιστεύει στο μεταφυσικό να θεραπεύσει τη φασμαφοβία;»
Αντιμετώπιση της φασμαφοβίας κατά τη εμπειρία μου
Όπως έχω πολλάκις αναφέρει κατά το παρελθόν, η ψυχιατρική και η ψυχολογία είναι μία απατηλή «επιστήμη» γεμάτη κομπογιαννίτες κι απατεώνες. Αρχικά, αυτό που μελετάει επί της ουσίας η εν λόγω «επιστήμη» είναι η συμπεριφορά του ατόμου κι όχι η ψυχή. Συνεπώς, ο τίτλος είναι παραπλανητικός κι αδόκιμος. Με αυτό ως βάση, καταλαβαίνουμε γιατί η «επιστήμη «αυτή είναι μία απάτη ολκής, που μόνο σκοπό έχει να «μπουκώνει» τους ανθρώπους με ψυχοφάρμακα – καταστολείς. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επιτυχία της Big Pharma τόσο στο να αποκομίζει οικονομικά οφέλη από τις πωλήσεις των φαρμάκων, όσο και στο να διατηρεί την ανθρωπότητα «μαστουρωμένη» με αυτά.
Η 35ετή εμπειρία μου στο χώρο της μεταφυσικής, έχει αποδείξει ότι η φασμαφοβία δεν καταπολεμάται με χαπάκια αποβλάκωσης (βλ. αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά). Καταπολεμάται με τη συζήτηση που θα κάνει ένας έμπειρος στο χώρο του μεταφυσικού με τον φασμαφοβικό, με την υποστήριξη και την πρακτική. Ο έχων αυτήν την εμπειρία, ξέρει σε τι συνίσταται οι φόβοι ενός τέτοιου ασθενούς, αφού καλείται συχνά να τους αντιμετωπίσει ο ίδιος. Έτσι λοιπόν, προσωπικά, προτείνω μία δύσκολη θεραπεία στην οποία θα πρέπει να συμμετέχουν από κοινού, ώστε ο έχων την εμπειρία να καθοδηγεί τον ασθενή.
Εάν ο φασμαφοβικός παρουσιάζει δυσκολία στον ύπνο, καλό θα ήταν στην αρχή να λαμβάνει μία φυτική αγωγή για τον ύπνο με βαλεριάνα για παράδειγμα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας, συνιστώ συγκεκριμένα αφεψήματα:
- Σπόρους λεβάντας προ του ύπνου (σε βρασμένο νερό μία κοφτή κουταλιά σπόρους λεβάντας και μία ή δύο κουταλιές του γλυκού μέλι). Η λεβάντα έχει από μόνη της αντικαταθλιπτικές ιδιότητες και καταπολεμά την αϋπνία.
- Τσάι του βουνού (σιδηρίτης) μία ή δύο φορές την ημέρα
- Τήλιο ή φασκόμηλο ή χαμομήλι (εναλλάξ με το τσάι του βουνού)
- Αποφυγή καφεΐνης (καφέ ή τσάι). Αν πρέπει να πίνει ο ασθενής οπωσδήποτε καφέ – υπάρχουν κι αυτοί – τότε να πίνει όσο πιο ελαφρύ γίνεται.
Η ενυδάτωση είναι πολύ βασική στην αντιμετώπιση της φασμαφοβίας. Πολύ νερό και λήψη βιταμίνης Β12 καθώς και κάλιο (η μπανάνα ενδείκνυται ως το καλύτερο φυσικό μέσο πρόσληψης καλίου). Συνιστώ τακτική γενική αίματος κατά τη διάρκεια της αντιμετώπισης – θεραπείας η οποία θα βοηθήσει στο να διατηρηθεί η σωματική υγεία.
Τα παραπάνω έχουν ως στόχο να χαλαρώσουν τον φασμαφοβικό. Ο έμπειρος θα πρέπει αρχικά να καταπολεμήσει τη θανατοφοβία που αποτελεί τη βάση της φασμαφοβίας και στη συνέχεια να φτάσει στο αντικείμενο της. Η ερμηνεία και η εξήγηση των μεταφυσικών φαινομένων, θα βοηθήσει τον φασμαφοβικό να κατανοήσει αυτό που τον φοβίζει και να γίνει πιο οικείο.
Η τελική ευθεία της αντιμετώπισης της φασμαφοβίας είναι και η πιο δύσκολη, από πολλές απόψεις, γιατί θα πρέπει ο έμπειρος να εκθέσει με μεγάλη προσοχή τον φασμαφοβικό σε αυτά που τον φοβίζουν. Αν για παράδειγμα φοβάται τα σκοτεινά σημεία, θα πρέπει να τον εκθέσει σε αυτά υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει τον απόλυτο έλεγχο, προκειμένου να μην πάθει τίποτα ο φασμαφοβικός. Γι’ αυτό χρειάζονται και βασικές γνώσεις πρώτων βοηθειών. Εάν ο φόβος του είναι τα φαντάσματα, εκεί υπάρχει πρόβλημα γιατί δε βρίσκονται παντού κι όταν το θέλουμε, αλλά λύσεις υπάρχουν.
Μία τέτοια αντιμετώπιση – θεραπεία, δεν είναι εύκολη. Το ακριβώς αντίθετο. Είναι δύσκολη, επίπονη κι απαιτεί χρόνο κι αφοσίωση. Κάτι που φυσικά δεν πρόκειται να κάνει κανένας ψυχολόγος και κανένας ψυχίατρος. Αυτοί προτιμούν τις απλές λύσεις που καταπολεμούν τα συμπτώματα. Εμείς προτιμάμε τις δύσκολες λύσεις που καταπολεμούν το πρόβλημα.
Εξωτερικές πηγές άρθρου: